نگاهی به شگردهای سیاست مداران در انتشار اخبار جعلی - هولی

با همراهی تور عمان از نگین خاورمیانه مسقط و صلاله دیدن کنید و با زیبایی های خاورمیانه و فرهنگ شیخ نشین ها آشنا شوید .

به گزارش خبرنگاران، نشست تخصصی دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها با موضوع رسانه ها و بحران اخبار و تصاویر جعلی صبح چهارشنبه با حضور مریم سلیمی مدرس دانشگاه و پژوهشگر ارتباطات، محمدرضا نوروزپور معاون سخنگو و دبیر شورای اطلاع رسانی دولت، حسین کرمانی پژوهشگر رسانه های اجتماعی، گیتا علی آبادی رئیس دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها در محل دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها برگزار گردید.

چالش ها و تهدیدهای اخبار و تصاویر جعلی، راه حلهای جلوگیری از گسترش اخبار و تصاویر جعلی و نحوه روبروه و مقابله با آن ها، ضرورت حفظ اعتبار و اعتماد مخاطبان و رسانه ها، رویکرد آیینی به مساله اخبار جعلی در ایران و همچنین ارائه توصیه هایی برای مقابله با اخبار و تصاویر جعلی به ویژه در شرایط بحران از محورهای بحث این نشست بودند.

نوروزپور در ابتدای این نشست گفت: در ادبیات روزنامه نگاری ما آن چیزی که مغفول واقع شده است، دخالت سیاست در فراوری و توزیع و بازنشر اخبار جعلی است و این از بزرگترین تهدیدهایی است که توزیع و نشر اخبار جعلی می توانند برای دموکراسی پدید بیاورند.

فکر می کنم این موضوع را کسی به این صورت مطرح ننموده باشد که سیاستمداران تعمدا اخبار جعلی فراوری می نمایند. اساسا شاید اولین کسانی که دست به ساخت اخبار جعلی زدند به پیدایش انسان برمی گردد، زمانی که نخستین رئیس قبیله فکر کرد که برای رسیدن به اهدافش باید دروغ خبری بگوید و یا خبری را جعل و انتشار دهد. نمونه هایی را هم داریم. در سال 1743 یکی از رؤسای جمهوری آمریکا برای اینکه بتواند کشتار مهیبی از سرخپوستان آمریکا داشته باشد، خبر جعلی را منتشر کرد که آن قبیله سرخپوست ها نزدیک به 37 نفر آمریکایی سفیدپوست را کشتند و پوست کله هایشان را کندند و در کیسه گذاشتند و جلوی ساختمان فرمانداری گذاشتند و این خبر جعلی آنچنان قلیان خشم را ایجاد کرد که منجر به این شد که یک قبیله را کشتند و هیچ اتفاقی هم نیفتاد. در دوران جدید هم نمونه جعل خبر را برای توجیه افکار عمومی برای حمله به عراق را در سال 2003 را داشتیم که دولت بوش رسما دروغ گفت. دولت بلر هم رسما دورغ گفت که صدام دارای سلاح های کشتار جمعی است و در عرض 45 دقیقه می تواند آنها را علیه منافع کشورهای غربی به کار بگیرد. اینها خبرهای دروغ رسوا و بینی است که بعدها توسط روزنامه نگاران تحقیقی افشا شد. البته این افشاگری ها باعث نشد دروغ گویی و جعل خبرهای سیاسی ریشه کن گردد بلکه این نهضت ها و مبارزات باعث شدند روش ها و تکنیک های جدیدی در جعل خبر پدید بیاید؛ لذا ما الان در دورانی زندگی می کنیم که پساحقیقت است و ویژگی های منحصر به فردی دارد.

وی با بیان اینکه در دوران پساحقیقت ساخت و توزیع و بازنشر اخبار جعلی پیچیده شده است، یادآور شد: ما در این دوران با صورت های پیچیده ای از اخبار جعلی روبه رو هستیم. دیگر روش های ابتدایی و قدیمی که به وسیله وب سایت گمنامی خبری جعلی منتشر می شد و رسانه های دیگرآن را بازنشر می دادند، پیش پا افتاده شده است. یکی از شگردهای جدیدی که سیاست مداران برای ایجاد خبرهای جعلی استفاده می نمایند و خیلی هم پیچیده نیست در عین حال مهارت پیچیده می خواهد، سخنرانی است. مشاوران رسانه ای و کسانی که وظیفه دارند چهره یک سیاستمدار را در رسانه های جمعی چهره مطلوبی نشان دهند در لابه لای سخنرانی مقامات ادعاهایی را می گنجانند و آن را در قالب خبر نشر می دهند. در اینجا ما منبع خبرمان در اینجا فرد سیاسی است که به واسطه قدرت سیاسی از آن خبر نقل می کنیم و او اخبار دروغ به ما می گوید.

نوروزپور با بیان اینکه مجرای ورود اخبار جعلی امروزه تغییر نموده است، گفت: در این مواقع نمی توانیم به دنبال یک منبع خبری بگردیم. در تحقیقات اخیری که یکی از سازمان ها به نام پولیتی فکت که سازمانی بی طرف در آنالیز صحت اخبار است، انجام داده، در آنالیز اخبار جعلی در بین 20 کاندیدای ریاست جمهوری، آقای ترامپ را به عنوان نفر اول در ساخت اخبار جعلی معرفی نموده است. ایشان 70 درصد از اظهاراتی که گفته اخبار دروغ بوده و طبق این آنالیز تحقیقی از 30 درصد باقی مانده، 5 درصد از محتوای اخبارش درست بوده است.

وی در ادامه با طرح این پرسش که سیاستمداران چه بهره ای از اخبار جعلی می برند، گفت: ضرب المثلی 300 سال است که در بین سیاستمداران آمریکا مطرح است. آنها در بین خودشان می گویند، جعل کنید تا به هدف تان برسید.. در دوران پساحقیقت ما با مخاطبانی روبرو هستیم که علاقه مند به شنیدن دروغ هستند که این ناشی از رفتارهای غلط سیاستمداران است. در این دوران اخبار، اطلاعات و منابع خبری و حتی افراد سیاسی به دلیل فهمشان از این دوران، اظهاراتشان، اخبارش و اطلاعاتشان را بر اساس ذائقه مخاطب تنظیم می نمایند و اگر لازم باشد قطعا از اطلاعات دروغ استفاده می نمایند؛ برای این اینکه به ذائقه مخاطب خوش بیاید و بتوانند مشتریان خود را نگه دارند؛ به عنوان مثال وقتی منابع خبری منتسب به جریان راست گرا و جریان جمهوری خواه را ببینید، متناسب با خواست مخاطب اطلاع رسانی می نمایند. یا اگر به CNN نگاه کنید از هر اطلاعاتی که به پسند و ذائقه مخاطبان دموکراتش خوش بیاید، استفاده می نماید.

وی با اشاره به ویژگی دوران پساحقیقت که مخاطب خبر علاقمند به شنیدن اخبار دروغ هستند، ادامه داد: در دوران پساحقیقت افرادی که خبری را جعل می دهند به مثابه سرگرمی به آن نگاه می نمایند. در نظرسنجی که پولیتی فکت داشته است، این نتیجه به دست آمده است که 63 درصد می دانستند که ترامپ دروغ می گوید، اما به آن رأی دادند و نیویورک تایمز هم بعد از رای آوردن ترامپ نوشت، با اتخاب ترامپ معلوم شد که دیگه چیزهای بد، خیلی بد نیستند. ترامپ خوب دروغ می گوید و این در مخاطبانش تأثیر می گذارد و در دوران پسا حقیقت کسی که خوب خبر جعل می نماید، مورد پسند مخاطبان قرار می گیرد وسیاستمداران این را می دانند و از آن باخبرند.

وی گفت: یکی از دلایلی که سیاستمداران به جعل خبر دست می زدند و حتی گاهی علیه خودشان این اتفاق می افتد، در دوران انتخابات مختلف به ویژه در شهرهای کوچک برای این که به شهرت برسند، معتقدند اخبار جعلی بر هر چیزی مقدم است. لذا در این گونه شرایط کسی که کاندیدای انتخابات می گردد حتی علیه خودش خبر جعلی درست می نماید که باعث شهرتش بگردد و رأی بیاورد.

دبیر شورای اطلاع رسانی دولت در ادامه درباره میزان بازخورد اخبار جعلی و اخبار درست اظهار کرد: چیزی که برآورد شده، این است که یک ساعت پس از انتشار خبر جعلی بین هزار تا 100 هزار مخاطب خبر را ابزورد می نمایند. البته این متناسب با جامعه کوچک و بزرگ متفاوت است. اما در عین حال خبر خوب بین 100 تا هزار نفر دیده می گردد و در ارتباط با این جریان ضرب المثلی وجود دارد که مطرح می گردد تا راست بیاید کفشش را پایش کند دروغ جهان را گرفته یا دروغ جهان را گشته است.

وی در ادامه درباره این که چرا سیاستمداران دروغ می گویند با اشاره به این که آنان اهداف متفاوتی را دنبال می نمایند، گفت: آنها بعضا راه حل متناقضی در جعل خبر دارند که از بعضی رسانه ها در این زمینه استفاده ابزاری می نمایند. بعضا دیده می گردد رسانه ها اخبار جعلی را در راستای آن فرد منتشر می نمایند در حالی که در دام آن سیاستمدار افتاده اند و پس از اینکه خبر جعلی تاثیرش را می گذارد آن رسانه عذرخواهی می نماید که دیگر دیر است و تاثیری ندارد؛ بنابراین این اهداف بنا بر هر حزب و حکومتی متفاوت است. در شبکه های ایران هم این اتفاق زیاد پیش آمده است که شما می بینید یک تحلیل گر را دعوت می نمایند که تحلیل بدهد اما در لابه لای تحلیل اخبار جعلی به خورد مخاطب می دهد در این شرایط است که جامعه در قبال اخبار جعلی و واقعی واکسینه می گردد، به نوعی که وقتی انبوهی از اخبار جعلی و اخبار درست به خورد جامعه داده می گردد جامعه نسبت به این که اگر یک روزی فساد واقعی کمر شکن در کشور هم اتفاق بیفتد دیگر واکنشی نخواهد داشت؛ چرا که واکسینه شده است. زمانی هم دچار کرختی می گردد که نسبت به منابع خبری بی زار گردد و بیماری و مرض رسانه ای بگیرد به نوعی که وقتی اسم خبر و رسانه می آید حالش بد گردد.

نوروزپور در بخش دیگری از این نشست اظهار کرد: گاهی سیاستمداران اخبار جعلی را می سازند تا مدیوم خبر را بی اعتبار نمایند و سپس پروپاگاندای وحشتناکی علیه آن رسانه ایفا می نمایند که بارها در رسانه های خودمان نیز پیش آمده است. گاهی این کار را با رسانه هایی می نمایند که مخالف هستند. مثل آمد نیوز که خبرهای جعلی به آن می دادند و منتشر می کرد. گاهی اوقات نیز سیاستمداران سناریوسازی می نمایند و اتفاقی را که خودشان رقم زده اند را می پوشاندند؛ به عنوان مثال روزنامه نگاران آزادی خواهی داریم که افشاگری می نمایند و آنها علیه این روزنامه نگاران خبر جعل می نمایند.

وی با بیان این که انگاره سازی یکی از اصلی ترین ویژگی های جعل خبر است، یادآور شد: برای این که فکت ها به اندازه کافی بزرگ شوند سیاستمداران آغاز به انتشار اخبار جعلی می نمایند و در این راستا زمینه سازی و برجسته سازی می نمایند که اگر این ویژگی ها نباشد این اتفاقات نمی افتد. گاهی هم سیاستمداران در مشارکت با بیزینس من ها دروغ می گویند؛ به عنوان مثال در دهه 70 در کشور ما برندی زمین می خورد برای اینکه این برند سرپا گردد به رقیب آن برند انگ می زنند که محصولاتش سرطان زاست. آن برند سرپا می گردد و پس از این که این اتفاق می افتد بعدها اعلام می نمایند که محصولات آن برند رقیب، سرطان زا نبوده است.

وی در بخش پایانی سخنان خود گفت: یکی از چیزهایی که ما در کشورمان نداریم و در بعضی کشورها وجود دارد این است که سایت های معتبری وجود دارند که اخبار درست و غلط را چک می نمایند. به عنوان مثال اگر شما خبری شنیده باشید که نسبت به آن شک و تردید دارید و ممکن است جعلی باشد با جست و جوی تیتر آن خبر در این سایت ها می توانید درست یا جعلی بودن آن را متوجه شوید.

نوروزپور یادآور شد: رسانه های جانب دار بیشترین اخبار جعلی را فراوری می نمایند، مثلا فاکس نیوز. اما بعضی جوامع هم داریم که اخبار جعلی در آنها کم درست می گردد این جوامع جوامعی هستند که از دموکراسی پایدار، روزنامه نگاری باکیفیت، رفاه بالا و شرایط مالی بالایی برخوردار هستند و جوامعی هستند که دور از جنگند و رسانه های آنها نقش دیده بانی را خوب ایفا می نمایند.

در بخش دیگر این نشست مریم سلیمی با ارائه پاورپوینت به موضوع اخبار جعلی و نحوه انتشار آنها پرداخت.

وی در بخشی از صحبت هایش اشاره نمود: ساخت عکس های جعلی توسط هوش مصنوعی و بهره گیری از آنها با هدف مختلف تجاری سازی و تصاویری که وجود نداشته است، نمونه هایی از اخبار جعلی هستند. تصاویری که وجود دارند ولی دچار تغییر می شوند. نمونه آنها می توان به مونتاژ، برش، کادربندی، دست کاری، حذف عناصر اعم از نوشتاری و بصری و اضافه کردن افکت، بزرگ نمایی یا کوچک نمایی کردن اشاره نمود. در بخش مونتاژ تصویر، برش و کادربندی تصویر، اضافه کردن نوشتار به تصویر، دست کاری تصویر برای القای نظر و عقیده خاص و همچنین استفاده از تصاویر مرتبط موجود در ارتباط با ادعا یا رویدادی جدید، از ویژگی های اخبار و تصاویر جعلی هستند.

وی در ادامه به چالش های انتشار تصاویر و اخبار جعلی اشاره نمود و گفت: چالش های که در حوزه بصری سازی اطلاعات و داده ها وجود دارد به نوعی است که در آن ذهنیت افراد نسبت به تصویرسازی قابل درک می گردد. نمودارهایی که خودشان گویا هستند. تصویری را می سازند که به صورت قابل درک نیازی به شرح ندارد اما جعلی است.

سلیمی در ادامه سواد خبری، سواد اطلاعاتی، سواد بصری، سواد رسانه ای و مسئولیت اجتماعی را از جمله ویژگی هایی بیان کرد که یک مخاطب برای تشخیص دادن خبر جعلی باید این ویژگی ها را دارا باشد.

در بخش پایانی این نشست حسین کرمانی در سخنانی با نگاه فلسفی و طرح پرسش هایی مبنی بر این که معنای اخبار جعلی چیست و این معنا همیشه در حال تعویق است و هیچ گاه کامل نمی گردد به بیان نکاتی پرداخت.

او به رویکرد آیینی به مساله اخبار جعلی در ایران و چیرگی عقلانیت ابزاری با تقلیل کنش به کار پرداخت.

کرمانی در ادامه معنای اصلی اخبار جعلی را اینگونه بیان کرد: فریب تعمدی توده مخاطبان توسط فعالان غیررسانه ای توسط ارتباطات احساس برانگیزی که ظاهرا معتبر به نظر می رسند اما با هدف دستکاری طراحی شده تمام کوشش را جهت فاش نشدن این مسئله به کار می برند.

وی در ادامه این نشست به وسیله پاورپوینت به آسیب شناسی با رویکرد آیینی به مسئله اخبار جعلی پرداخت.