فرایند فعلی مذاکرات وین به سود کدام طرف است؟ - هولی

آقای محمدجواد لاریجانی رئیس پژوهشگاه دانش های بنیادی و معاون اسبق وزارت خارجه ایران در یادداشتی برای خبرنگاران راجع به مذاکرات وین نوشته است:

1) سوال مهم این است که چه فرجامی برای این مذاکرات پیش بینی می گردد؟ ریاست محترم جمهور قویاً معتقدند که در طول زمان محدود به جامانده دولت فعلی، این مذاکرات به لغو کامل تحریم های آمریکا (و غرب) که در برجام تصریح شده است منجر می گردد و البته همراه است با بازگشت آمریکا به برجام. وزیر امور خارجه هم ـ نه به این صراحت ـ این نتیجه را تایید می کنند و ریاست محترم سازمان انرژی اتمی هم با ایماء و اشاره موضوع رئیس جمهور را تایید می کنند.

2) تحقق پیش بینی فوق برای کشور دستاورد بسیار با ارزشی است زیرا برطرف تحریم ها را به همراه دارد و از سوئی بازگشت آمریکا به برجام همراه با نوعی سرشکستگی بین المللی برای آمریکا است: روزی قهر کرد و رفت بیرون و دوباره بازگشت بدون نامه فدایت شوم!

لیکن به نظر من انتظارات بیان شده توسط مسئولان جمهوری اسلامی، با قرائن میدانی تناسب ندارد. می توانم بگویم: زیادی خوب است و عالم واقع نشانه های دیگری را می فرستد!

نکته مهم که عمدتاً مغفول مانده، جهت موازی مذاکرات در وین است: شامل آمریکا و کشورهای اروپایی و بالاخره جلسه آمریکا با پنج عضو برجام به غیر از ایران! این جلسه در واقع ماهیت مذاکرات وین را برملا کرد: آمریکا در کوشش است برای اعلام بازگشت به برجام خود را از موافقت ایران بی احتیاج نماید! و سپس وقتی پنج عضو برجامی از این امر استقبال کردنده، ایران منزوی و مجبور به قبول شرایط می گردد! همه دولت های پنجگانه از بازگشت آمریکا به برجام استقبال کردند روسیه و چین هم! و شرط و شروطی اعلام نکردند. محق دانستن ایران غیر از همراهی این کشورها با بازگشت آمریکا به برجام است.

بنابراین محتمل ترین دستاورد مذاکرات وین: اعلام بازگشت آمریکا به برجام بدون شرط جدی و مقدمه و استقبال پنج کشور عضو از این اقدام است.

3) آیا در بازگشت آمریکا، مسئله ای قانونی و حقوقی وجود ندارد؟ در واقع، وقتی آمریکا از برجام خارج شد، جمهوری اسلامی با سرعت تشکیل 4+1 را متعهد شد. و این در واقع برجام نیمه جانی بدون آمریکا بود که تمام بندهای مربوط به آمریکا از آن می بایست حذف گردد. حالا آمریکایی ها هم از همین تکنیک دارند استفاده می کنند! یعنی اگر ایران و چهار عضو می توانند اعلام برجام 4+1 کنند، آمریکا هم همین را انجام می دهد. آمریکا هم چهار عضو دیگر بدون ایران درست می کند! مشکل شکلی که ایالات متحده دارد خارج بودن او از برجام است که تقلید از روش ایران را برای او ناموجه می کند. البته اگر در آن زمان ما تعهدی برای خود قائل نمی شدیم و صرفاً همراهی های داوطلبانه ای را مطرح می کردیم، امروز در شرایط قانونی بهتری بودیم. واقعیت تأسف بار این است که برجام متنی است که چفت و بست حقوقی ـ جز علیه ایران ـ ندارد! لذا ورود و خروج آن برای همه طرف ها جز ایران هزینه بر نیست! لذا تنها پشتوانه حقیقی آن توانمندی های جمهوری اسلامی است و بس.

4) موضع ایران در خصوص بازگشت به آمریکا توسط حکومت خوب بیان شد ولی بد عمل شد! وقتی که گفته شد احتیاج به جلسه و مصاحبه نداریم ـ آمریکا عمل کند ـ راستایی آزمایی گردد ـ بعد جلسه بگذارند درست و دقیق بود. اما مذاکرات وین تمام این مبنا را هدر داده و می دهد!

سیاست فعلی آمریکا و متحدان اروپایی او این است که با تطمیع و ارعاب ایران را در این مذاکرات سرگرم نگه دارند و پس از مدتی جلسات اصلی با حضور آمریکا و پنج عضو تشکیل می گردد و ایران هم مصاحبه های مطبوعاتی خود را دارد!

احیای برجام در چنین جهتی، راه را برای قانونی کردن تمام تحریم ها هموار می کند. زیرا متن برجام دقیقاً جاده صاف کن است: تخلف از برجام توسط ایران و مکانیزم معروف به ماشه! و بازگشت تحریم ها بدون احتیاج به طرح مجدد در شورای امنیت!

5) نکته آخر: این که جمهوری اسلامی توان غنی سازی های بالاتر را دارد و حقیقتاً مایه افتخار است. اما غنی سازی برای بازی در وین یک مطلب است و غنی سازی برای پروژه های عظیم و درازمدت یک مطلب دیگر است!

آنچه بقیه توانمندی های هسته ای ما را از تحلیل رفتن باز می دارد و باعث رشد آن می گردد پروژه های عظیم هسته ای است که در آن غنی سازی نقش مهمی دارند. توصیه من به دولت آینده این است که سازمان انرژی اتمی را از ورود به این شطرنج های خطرناک سیاسی کاملاً منع کنیم و با راهنمایی ماندگار و به دور از فصول سیاسی دولت و در کمترین نمود تبلیغاتی به کارهای اصلی بپردازند. فقط مقایسه کنید کشورهای فعال در این زمینه چقدر برنامه تلویزیونی دارند!! توانمندی هسته ای(به همراه سایر توانمندی ای استراتژیک کشور) نباید موضوع بازی سیاسی گردد.