وزیر جدید جهاد کشاورزی به مساله مدیریت خاک توجه بیشتری کند - هولی

به گزارش گروه دانشگاه خبرنگاران، 21 دفتر انجمن علمی دانشجویی علوم خاک سراسر کشور در نامه ای به خاوازی، وزیر جدید جهاد کشاورزی نکاتی را درخصوص شرایط مدیریت خاک در کشور متذکر شدند.

در این نامه آمده است:

این روز ها در میان اخبار ناگوار شیوع ویروس کرونا و آمار رو به تزاید مبتالیان و مرگ برخی از هموطنان بر اثر ابتال به بیماری کووید 19، دریافت رأی اعتماد آقای دکتر کاظم خاوازی از مجلس برای تصدی وزارت جهاد کشاورزی که متولی بخش کشاورزی و مدیریت منابع طبیعی در کشور است، خبری خوشایند برای خاک شناسان، علاقه مندان و فعالان در حوزه خاک و منابع طبیعی بود. آقای دکتر خاوازی خاک شناس برتر و متخصص در زمینه بیولوژی خاک هستند که با تصدی ایشان به عنوان وزیر جهاد کشاورزی می توان به اعتلای جایگاه و اهمیت فراموش شده خاک به عنوان یک منبع پایه و تجدیدناپذیر در کشاورزی امیدوار بود. متاسفانه در سال های اخیر به واسطه اعمال تصمیمات شتابزده و سیاستگذاری های آمایش نشده، بدون نگرش به اهمیت و جایگاه خاک در قاموس و تفکر مدیران ارشد و تصمیم ساز در حوزه کشاورزی و منابع طبیعی، شاهد خسارات جبران ناپذیر در زمینه خاک در کشور بوده ایم. فرسایش خاک، شور شدن اراضی، بروز ریزگرد، آلودگی خاک ها و آب ها، کاهش مواد آلی، قاچاق خاک حاصلخیز، وقوع سیلاب های ویرانگر و مهیب، نارسایی در زمینه توصیه علمی بهینه کود های شیمیایی، آلی و زیستی ازجمله مهم ترین مسائلی بوده و هستند که از آن ها به عنوان زنگ خطری جدی در حوزه منابع طبیعی و زیست بوم های کشور یاد شده است.

با وجود اهمیت موارد یاد شده بالا، به برخی از نارسایی های اصلی که زمینه یا بستری است برای تشدید بحران در حوزه خاک توجه و اهتمام کافی نشده است که در ادامه به آن ها اشاره می شود:

1- ساختار اجرایی معاونت آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی متأسفانه توجه کمی به خاک و علوم خاک در بودجه های تخصیصی، جذب کارشناس و ردیف شغلی اختصاصی به رشته مهندسی علوم خاک در ستاد معاونت آب و خاک وزارتخانه، سازمان جهاد کشاورزی و نیز ادارات کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ها و مدیریت شهرستان ها در سال های اخیر داشته است.

امید است با تأسیس دفتر خاک در این معاونت و پویا شدن آن، همراه با تجهیز و تأمین نیروی انسانی کارآمد و متخصص، به زودی شاهد تغییر بنیادی در نگرش به خاک در این معاونت باشیم.

2-. عدم ردیف شغلی رشته علوم خاک که ناشی از ضعف ساختاری در فرآیند استخدام و جذب وزارت جهاد کشاورزی و سازمان های تابعه است به طوری که شوربختانه در پنجمین آزمون استخدامی کشور با وجود ردیف های شغلی مرتبط (کارشناس بررسی آلودگی آبوخاک، کارشناس امور اراضی) هیچ اثری از اعلام نیاز به گرایش های گوناگون رشته علوم و مهندسی خاک نبود که در پاسخ به پیگیری و نامه نگاری های متعدد به سازمان امور استخدامی کشور از جانب انجمن علوم خاک ایران و دانش آموختگان مقاطع مختلف رشته مذکور که بهترین سال های عمر خود را صرف آموختن و پژوهش در این رشته کرده اند، معین شد که به دلیل نبود ردیف های شغلی مرتبط با عنوان رشته مهندسی علوم خاک و گرایش های آن، در نیازسنجی های اجرا شده توسط سازمان امور استخدامی کشور از سازمان ها و مدیریت شهرستان ها مرتبط با وزارت جهاد کشاورزی در سطح کشور، اعلام نیازی برای رشته مذکور ثبت نمی شود و به همین علت رشته علوم و مهندسی خاک در لیست رشته های مورد نظر در آزمون استخدامی قرار نمی گیرد.

با وجود ضعف ساختاری یاد شده که زمینه تضییع حقوق دانش آموختگان رشته علوم و مهندسی خاک را فراهم کرده است، نگرانی و بیم از این موضوع وجود دارد که با وجود تلاش های مجدّانه موسسه تحقیقات خاک و آب کشور، انجمن علوم خاک ایران، اساتید و پژوهشگران علوم خاک برای تدوین و تصویب قانون حفاظت از خاک پس از تأخیر ده ساله، این قانون زمینه استخدامی نیروی انسانی متخصص در زمینه علوم خاک که اهمیت و روش های مدیریت و حفاظت از خاک را از هر رشته و گرایش دیگر مرتبط با کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست با عنایت به پشتوانه علمی رشته مهندسی علوم خاک بیشتر و بهتر میدانند، فراهم نشود و علاوه بر تکرار بی عدالتی و تبعیض بین رشته ای و نابودی سرمایه انسانی تحصیل کرده، زمینه وارد آوردن خسارات جبران ناپذیر به منابع خاک کشور در نتیجه ضعف دانش کافی فراهم شود.

3- عدم توجه کافی و به موقع به ضرورت ساماندهی و بهینه شدن مصرف کود در کشور که شامل نبود طرح های حمایتی و الزام آور مکفی در جهت ترویج استفاده بهره برداران کشاورزی از توصیه کودی مبتنی بر نتایج آزمایشگاه های مجاز تجزیه خاک، آب و گیاه است که توسط دانش آموختگان رشته مهندسی علوم خاک اداره شوند.

4- استفاده از کود های زیستی و آلی به منظور دستیابی به توسعه پایدار در بخش کشاورزی و همچنین تحقق اهداف و سیاست های پیش بینی شده در تأمین امنیت غذایی و تولید غذای سالم به عنوان یک اصل علمی در کشاورزی پایدار پذیرفته شده است.

متأسفانه کم توجهی به ضرورت قرارگیری کود های زیستی و آلی در سبد کودی و برنامه تغذیه ای محصولات زراعی و باغی کشور و همچنین عدم توازن مناسب در اعطای یارانه به کود های زیستی در مقایسه با کود های شیمیایی در سال های گذشته، سبب مغفول ماندن پتانسیل های زیادی در بحث کشاورزی پایدار در کشور شده است.

5- عدم توجه به خاک به عنوان بستر تولید و تضمین امنیت غذایی، که در این راستا نیاز به برداشتن گامه ای علمی و عملی با تهیه نقشه های پایه خاک، شناسایی پتانسیل های تولید و تناسب اراضی، پایش و اصالح اراضی شور و شناسایی حدود آلودگی خاک ها است. در پروژه های زهکشی و اصلاح خا ها خاکشناسان می توانند نقش کلیدی ایفا کنند.

6- سیل امروزه یکی از چالش های اصلی کشور تبدیل شده که متخصصین خاک به خوبی می دانند که مدیریت نامناسب خاک ازجمله بارگزاری های آمایش نشده بر روی خاک ها و اراضی، تغییرات بی رویه کاربری های اراضی زیست پذیر، جنگل تراشی، چرای بی رویه و مفرط مراتع، بی توجهی به کشاورزی بوم سازگار و خاک ورزی حفاظتی و به طور کلی آگاهی کم از رفتار خاک در برابر فشار های وارده به آن است. متأسفانه حضور خاک شناسان در دستگاه های اجرایی مرتبط ازجمله اداره منابع طبیعی و امور اراضی بسیار کمرنگ است.

7- هدررفت خاک حاصلخیز از موارد بسیار مهم بوده که در واقع هدر رفت سرمایه ملی محسوب می شود. لازم است با استفاده از دانش خاک شناسان در برآورد ارزش خاک اقدام شود تا بر مبنای قانون خاک با متخلفین برخورد قانونی صورت بگیرد.

8- خاک قبل از آنکه منبع پایه و مولد برای بخش کشاورزی باشد، مهمترین مؤلفه منابع طبیعی هر حوضه است که افزون بر نقش کلیدی در پذیرش و استقرار کلیه نباتات مثمر و غیرمثمر از جمله مراتع و جنگل ها، دارای نقش های گوناگون و بی بدیل در همه عرصهه ای طبیعی و زیست بوم ها بوده، از جمله نقش غیرقابل انکاری در جذب و نفوذ رطوبت و قطرات بارش ها دارند که می تواند طبیعی ترین و صحیح ترین راه چاره برای حفاظت منابع خاک و آب حوضه ها و جلوگیری از هدررفت منابع بارش های مزبور باشد. بدیهی است غیبت گسترده و عدم حضور فعال و مؤثر خاک شناسان در بیشتر عرصه های منابع طبیعی، باعث گسترش فراوانی و شدت سیل های مهیب و ویرانگر شده است. ایران در سال های اخیر پذیرفته که رتبه نخست فرسایش خاک را داشته باشد و سالانه 56 میلیارد دلار خسارت فرسایش خاک را بر حوضه ها تحمیل کند، اما نپذیرفته است که سالانه چند میلیارد از اعتبارات را صرف کارآفرینی و اشتغال خاک شناسان کند تا با اطمینان نیمی از خسارات سیل کشور را کاهش دهند!

9- حضور فعال و مؤثر خاکشناسان در کلیه تعاونی های تولید، مهندسین مشاور مربوطه، مجموعه ها و فروشگاه های تهیه و توزیع کود ها و نهاده ها، کارخانه های تولید کود، سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری ها، مجتمع های کشت و صنعت، شرکت های صادرات و واردات، بانک های کشاورزی، فعالیت های کشاورزی فراسرزمینی به خوبی می تواند مغتنم، مفید، سازنده و مؤثر باشد.

جریان دانشجویی دغدغه مند در حوزه خاک و منابع طبیعی کشور ضمن حمایت از انتصاب جناب آقای دکتر کاظم خاوزی به عنوان وزیر جهاد کشاورزی امیدوار است با اتکا به توان مدیریتی و دانش تخصصی ایشان در زمینه علوم خاک مسائل موجود در این حوزه در کشور مرتفع شود و در عین توجه به حفظ کیفیت و سلامت خاک، شاهد افزایش کمی و کیفی سطح تولیدات کشاورزی و همچنین احقاق حقوق خاک در کشور باشیم.

این نامه را انجمن های علمی دانشجویی علوم خاک دانشگاه های زیر امضا کرده اند.

1- دانشگاه تهران

2- دانشگاه تربیت مدرس

3- دانشگاه صنعتی اصفهان

4- دانشگاه شیراز

5- دانشگاه فردوسی مشهد

6- دانشگاه شهید باهنر کرمان

7- دانشگاه گیلان

8- دانشگاه بوعلی سینا همدان

9- دانشگاه تبریز

10- دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

11- دانشگاه کردستان

12- دانشگاه رازی کرمانشاه

13- دانشگاه زنجان

14- دانشگاه شهرکرد

15- دانشگاه محقق اردبیلی

16- دانشگاه ارومیه

17- دانشگاه بیرجند

18- دانشگاه جیرفت

19- دانشگاه زابل

20- انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

21- انجمن علمی مهندسی طبیعت دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

همچنین این نامه به دفتر رئیس جمهور، کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی، وزارت جهاد کشاورزی، معاونت آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی، موسسه تحقیقات خاک و آب کشور و انجمن علوم خاک ایران رونوشت شده است.