شما باهوش ترین موجود این سیاره هستید - هولی

کتاب حاضر که پیش از این به 27 زبان زنده جهان ترجمه شده، به تازگی در هفت فصل با عنوان های یکی در سَرَم هست، اما آن من نیستم، شهادت حواس: تجربه واقعا چه شکلی است؟، ذهن: شکاف، انواع تفکراتی که قابل تأمل هستند، مغز به عنوان تیمی از رقبا، چرا پرسش درباره گناهکار بودن اشتباه است و زندگی بعد از پادشاهی با ترجمه معصومه ملکیان چاپ و منتشر شد.

کتاب ناشناخته؛ زندگی اسرارآمیز مغز، یکی از پرفروش ترین کتاب های غیرداستانی در حوزه عصب شناسی است که به رغم تخصصی بودنش در حوزه علوم اعصاب، به گونه ای به نگارش درآمده که طیف وسیعی از افراد را مخاطب خود قرار می دهد. پرسش اصلی در این کتاب این است که اگر ذهن هوشیار یا نوک کوه یخ شناور باشد، بقیه این کوه چه کاری انجام می دهد؟ به اعتقاد ایگلمن، بیشتر آنچه که مغز انجام می دهد، خارج از دسترس خودآگاهی است و به عبارتی به قسمت هایی از این کوه مربوط می شود که در زیر آب است و قابل دیدن نیست. در واقع، افکار و باورهای انسان مربوط به بخشی از مغز بوده که خارج از دسترس است. او در کتابش، برای پاسخ دادن به این پرسش، به بررسی مغز ناهوشیار می پردازد تا پرده از اسرار ناشناخته آن بردارد. ایگلمن، زیرکانه در کنار نمونه داستان هایی که در هر فصل آورده، ذهن مخاطب را درگیر چالشی جدید و درعین حال مرتبط با مسائل مطرح شده در بخش های پیش می کند.

ایگلمن را نمی توان تنها یک عصب شناس دانست. قلم او نشان از نویسنده ای دارد که در کنار نثر شیوا، به خوبی می داند چگونه ذهن خواننده خود را در هر لحظه درگیر موضوع نگاه دارد. ردپای علوم مختلفی چون روانشناسی، زیست شناسی، فیزیک، فلسفه، اقتصاد، حقوق و ... در مباحث مطرح شده در همه کتاب دیده می شود. در این میان چیزی که بیشتر به چشم می خورد، تلاقی عصب شناسی با فلسفه است. حضور پررنگ فلسفه را می توان در عنوان فصل ها، پرسش های مطرح شده و به ویژه در ارائه نقل قولی در آغاز کتاب از بلز پاسکال و یا نقل قول هایی از فیلسوفان اندیشمندی همچون آگوستین، آنتونی فابردولیوه و لورن آیزلی در آغاز فصل ها مشاهده کرد. او در این کتاب به ما می آموزد که چگونه شناخت بهتر بخش ناهوشیار مغزمان، باعث درک بهتر ما از مفاهیمی چون زمان، واقعیت و جرم می شود.

این تشکیلات، خودِ ما هستیم

مغز شما از میلیاردها سلول به نام نورون ها و گلیاها تشکیل شده است. هریک از این سلول ها مانند یک شهر پیچیده و تو در تو هستند. هر سلول شامل ژنوم کامل انسان می شود و میلیاردها مولکول را در این اقتصاد پیچیده، رد و بدل می کند. هر سلول، بالغ بر صدها بار در ثانیه، پالس های الکتریکی را به سلول های دیگر ارسال می کند. اگر هریک از این تریلیون ها پالس در مغز شما با یک فوتون نور نشان داده شود، خروجی ترکیبی آن ها خیره کنننده خواهد بود. این سلول ها در شبکه ای با چنان پیچیدگی گیج کننده ای به یکدیگر متصل اند که زبان انسان از وصف آن ناتوان است و سویه های جدیدی از ریاضیات را می طلبد.

این عضو، از اجزای مینیاتوری و خودپیکربندی شده تشکیل شده و از هرچه که ما رویای ساختنش را داشته ایم، بسیار جلوتر و برتر است. بنابراین، اگر تا الان احساس می کردید که تنبل یا کُندذهن هستید، دیگر به خودتان بیایید و شجاعت داشته باشید؛ شما پرتکاپوترین و باهوش ترین موجود این سیاره هستید. آنچه ما از طریق بررسی جمجمه به آن دست یافته ایم، جزو مهم ترین پیشرفت های فکری گونه ما محسوب می شود: تشخیص اینکه ابعاد زیادی از رفتار، افکار و تجربیات ما ارتباط جدایی ناپذیری با یک شبکه الکتریکی-شیمیایی گسترده و مرطوب به نام سیستم عصبی دارد. هرچند این تشکیلات برای ما کاملا ناشناخته است، اما درهرحال، این تشکیلات، خودِ ما هستیم.

مغز برای ویرایش کارها، تصور و خیال را هم دخیل می کند

بینایی و شنوایی، تنها سازه های مغز نیستند. درک زمان نیز یک سازه محسوب می شود. وقتی بشکن می زنید، چشم ها و گوش هایتان اطلاعاتی درباره بشکن ثبت می کنند که در بخش دیگر مغز پردازش می شود. ازآنجایی که سیگنال ها با سرعت نسبتا کمی در مغز حرکت می کنند، یعنی میلیون ها بار آهسته تر از الکترون هایی که سیگنال ها را در سیم مسی حمل می کنند، بنابراین پردازش عصبی این بشکن، نیاز به صرف زمان دارد. زمانی آن را درک می کنید که بشکن زده شده و تمام شده است. جهان ادراکی شما همیشه نسبت به جهانی واقعی، تأخیر زمانی دارد. به عبارت دیگر، درک شما از جهان مانند یک نمایش تلویزیونی زنده است که در واقع برنامه ای زنده نیست. اگر کسی از الفاظ نامناسب استفاده کند، به خودش صدمه بزند و یا لباسش را درآورد، این برنامه های تلویزیونی با تأخیر چند ثانیه ای پخش می شوند. در زندگی هوشیارانه شما هم همینطور است: اطلاعات زیادی باید جمع شود، پیش از آنکه به صورت زنده پخش شود.

چیز عجیب تر این است که اگرچه اطلاعات دیداری و شنیداری با سرعت متفاوتی در مغز پردازش می شوند، اما اینطور به نظر می رسد که دیدن انگشتانتان در حالِ بشکن زدن و صدای بشکن، همزمان با هم اتفاق می افتد. علاوه بر این، به نظر می رسد، تصمیم شما برای اینکه الان بشکن بزنید و انجامِ خودِ عمل، همزمان با هم صورت می گیرد. ازآنجایی که داشتن زمان بندی درست برای حیوانات اهمیت دارد، مغز شما برای ویرایش کارها اندکی تصور و خیال را هم دخیل می کند تا سیگنال ها را به روشی سودمند کنار هم قرار دهد. مهم ترین چیز این است که زمان یک ساختار ذهنی به شمار می رود، نه بارومتری دقیق از آنچه درآن بیرون اتفاق می افتد.

ممکن است شما حس ششم داشته باشید

تصور کنید همه انگشتانتان را روی 10 دکمه می گذارید و هر دکمه به چراغی دیگر مرتبط است. تکلیف شما ساده است: هر بار که چراغی روشن می شود، باید به سرعت دکمه مربوط به آن را بزنید. به طورکلی، اگر ترتیب چراغ ها تصادفی باشد، زمان واکنش شما خیلی سریع نخواهد بود، بااین حال محققان کشف کردند که اگر الگویی پنهانی برای چراغ ها وجود داشته باشد، در نهایت، زمان واکنش شما سریع تر می شود و این موضوع نشان می دهد که شما به وجود این ترتیب پی برده اید و بنابراین می توانید پیش بینی کنید که چراغ بعدی که روشن می شود، کدام چراغ است. اگر چراغی که انتظارش را ندارید روشن شود، زمان واکنش شما دوباره کُند خواهد شد. جالب اینجاست حتی زمانی هم که کاملا از این ترتیب آگاه نیستید، بازهم سرعت عملتان بالا می رود؛ برای اینکه این نوع یادگیری اتفاق بیافتد، اصلا نیازی به دخالت ذهن هوشیار نیست. توانایی شما برای نام بردن از آنچه بعدا اتفاق می افتد، محدود است یا اصلا چنین توانایی در شما وجود ندارد و بااین حال ممکن است که شما حس ششمی داشته باشید.

نخستین چاپ کتاب ناشناخته؛ زندگی اسرارآمیز مغز در 352 صفحه با شمارگان یک هزار و 100 نسخه به بهای 52 هزار تومان از سوی انتشارات سایلاو راهی بازار نشر شده است.