بازخوانی 4 حمله خونین پهلوی به دانشگاه ها؛ آیا شاه کشتار نکرد؟ - هولی

گروه سیاسی خبرنگاران، محمد حسین طارمی؛ یکی از مهم ترین جنایات رژیم پهلوی، حمله به دانشگاه ها و کشتار دانشجویان بود که همواره به عنوان یکی از نقاط سیاه کارنامه این رژیم از آن یاد می گردد. رژیم پهلوی جواب اعتراض دانشجویان را در 16 آذر 1332 با گلوله می دهد. اما چند سال بعد در بهمن 1340 در جواب مطالبه دانشجویان کماندوهای خود را به دانشگاه روانه می کند. درست در ماه­های خاتمهی انقلاب در اردیبهشت 57 نیروی شهربانی برای سرکوب دانشجویان به کمک گارد دانشگاه آمد و دانشجویان دانشگاه آذرآبادگان را به گلوله بست. حمله به دانشگاه تهران در آبان 57 آخرین جنایت رژیم پهلوی بود که از مهم ترین این جنایات محسوب می گردد.

حمله به دانشجویان در 16 آذر 32

برای فهم چرایی این واقعه ، دانستن جایگاه دانشگاه تهران به عنوان تنها مرکز آکادمیک رسمی کشور در آن سال ها، ضروری است. پس از انتقال قدرت از رضا پهلوی به محمدرضا شاه، این دانشگاه به دلیل آزادی سیاسی ناشی از انتقال قدرت با موضوع حزب توده، محفل تحولات فرهنگی و سیاسی کشور شد. اما کمی بعد با افزایش محبوبیت دکتر مصدق در بین عام مردم و نخبگان کشور باعث گسترش طرفداران جبهه ملی میان دانشجویان در کنار حزب توده شد.

جنبش دانشجویی ملی گرای سال های 1330 تا 1332 را می توان ابزار فشار و کنترل نخبگان بر تصمیمات دولت دانست. کوچک ترین تصمیمات پهلوی دوم، نخست وزیر و کابینه اش توسط دانشجویان در دانشگاه طرح و نقد می شد و حتی دست به اعتصاب و شورش می زدند. مطرح ترین و بزرگترین نقد و اعتراض دانشجویان به حکومت پهلوی دوم ،تنها چهار ماه پس از سرنگونی دولت مصدق رخ داد. شاه که احساس می کرد پس از کودتا، کشور را کاملا به دست گرفته ، تصمیم داشت که بار دیگر رابطه ایران -بریتانیا، که توسط مصدق به بن بست رسیده بود، را بهبود بخشد.

این واقعه یکی از مهم ترین جنایات رژیم پهلوی در دانشگاه تهران بود که رخ داد. درست بعد از کودتا علیه دولت مصدق در 28 مرداد آن سال، اعتراض دانشجویان به خاطر برقراری دوباره رابطه سیاسی ایران با انگلیس و سفر نیکسون، معاون رییس جمهوری وقت آمریکا به تهران با شهادت سه دانشجو همراه می گردد.

دکتر مصطفی چمران، که یکی از شاهدان واقعه 16 آذر 32 است می گوید: روز 15 آذر یکی از دربانان دانشگاه شنیده بود که تلفنی به یکی از افسران گارد دانشگاه دستور می رسد که باید دانشجویی را شقه کرد و جلوی در بزرگ دانشگاه آویخت که عبرت همه گردد و هنگام ورود نیکسون صداها خفه گردد و جنبنده ای نجبند.

دانشگاه توسط سربازها به مکانی امنیتی تبدیل شد و برای جلوگیری از تنش میان آنها و دانشجویان، رئیس دانشگاه آن روز را تعطیل گفت. دانشجویان هنگام نزدیک شدن به دانشگاه، به حضور مأموران و وجود تجهیزات آنان در اطراف دانشگاه پی بردند. این اتفاقات با اعتراض هایی از سمت دانشجویان رو به رو شد. رژیم نیروهای لشکر دو زرهی را به دانشگاه اعزام کرد. در پی یورش نیروهای امنیتی و گارد به دانشکده فنی دانشگاه تهران اعزام کرد. در این میان سه تن از دانشجویان به نام های احمد قندچی(طرفدار جبهه ملی)، آذر (مهدی) شریعت رضوی و مصطفی بزرگ نیا (عضو کمیته مرکزی سازمان جوانان حزب توده ایران) با شلیک گلوله نیروهای نظامی به قتل رسیدند. بعد از خاتمه درگیری ها احمد قندچی که هنوز زنده بود به یکی از بیمارستان های نظامی تهران منتقل شد، آب جوش رادیاتورها سر و صورت او را به شدت مجروح نموده بود با این حال مسئولان بیمارستان از مداوا و حتی تزریق خون به او خودداری کردند و 24 ساعت بعد مظلومانه به دوستان شهیدش پیوست.

دو روز پس از این کشتار، نیکسون در دانشکده حقوق دانشگاه تهران، در برابر عکاسان و روزنامه نگاران، دکترای افتخاری این دانشگاه را دریافت کرد و دولت وقت نیز مجبور شد این کشتار را نوعی دفاع از خود معرفی کند، اما علیرغم همه تلاش ها برای کمرنگ کردن اعتراض دانشجویان، روز 16 آذر را روز دانشجو نام گذاری کرد.

حمله چتربازان به دانشگاه تهران در سال 40

یکی دیگر از جنایات رژیم پهلوی، حمله چتربازان و کماندوها به دانشگاه تهران در اول بهمن 1340 است. در این روز به دنبال اعتراض دانشجویان دانشگاه تهران به تعطیلی مجلس شورای ملی و همچنین با هدف ابراز همدردی با دانشجویان دانشسرای عالی و اعتراض به قطع کمک هزینه تحصیلی آنها به کلاس ها نرفتند و تصمیم گرفتند تا به صورت دسته جمعی از دانشگاه خارج شوند.

این تصمیم دانشجویان با مخالفت نیروهای انتظامی روبرو شد. دانشجویان که در تصمیم خود دایر بر خروج از دانشگاه و کشیدن تظاهرات به پهنه خیابان های شهر اصرار می ورزیدند، برای شکستن سدهای خروج از دانشگاه با نیروهای پلیس درگیر شدند؛ که ناگهان با هجوم نیروهای چترباز روبرو شدند.

چتربازان و کماندوهای رژیم پهلوی تحت فرماندهی سروان منوچهر خسروداد با دستور مستقیم شاه به دانشگاه تهران یورش برده و صدها تن از دانشجویان و اساتید را مورد ضرب و شتم قرار داده، مصدوم و مجروح ساختند و بسکمک از وسایل آموزشی و آزمایشگاهی و کتب و منابع مطالعاتی را نابود ساختند. گفته می شد حدود 600 تن از آسیب دیدگان راهی بیمارستان شدند.

این حادثه شرم آور، موجبات خشم دانشجویان و گروه های مختلف سیاسی- مذهبی مخالف حکومت را فراهم آورد. دکتر فرهاد رئیس وقت دانشگاه تهران طی اعلامیه ای شدید اللحن، ضمن محکوم ساختن این حادثه ناگوار، از ریاست دانشگاه استعفا داد.

دکتر احمد فرهاد، رئیس وقت دانشگاه تهران، به دنبال حمله به دانشگاه نامه ای خطاب به علی امینی، نخست وزیر وقت نوشت، که در بخشی از این نامه آمده است: پس از حمله به دانشگاه، سربازان و چتربازان بدون فرق و تفاوت، یکسان به دانشجویان پسر و دختر حمله کردند، دانشجویان بسکمک را به قصد کشت مضروب نمودند. من هیچگاه ندیده و نشنیده ام تا این حد بی رحمی، سادیسم، خشونت و خرابکاری از ناحیه قوای دولتی اعمال گردد. برخی از دختران را سربازان در تالارهای درس دانشگاه ازاله بکارت کردند.

با تمام این شرایط برخی کارشناسان تاریخ بر این عقیده­اند که موضوع حمله به دانشگاه تهران توطئه دربار محمد رضا شاه برای ساقط کردن دولت علی امینی بود؛ چرا که امینی از سوی دوستان آمریکایی پهلوی دوم به عنوان رقیب شاه برای انجام اصلاحات مورد نظر کندی در نظر گرفته شده بود و معتقدند که در این واقعه، شاه و دربار و بخش هایی از اعضای رهبری جبهه ملی هماهنگ با یکدیگر عمل نموده اند.

در آن زمان گفته می­شد سپهبد تیمور بختیار، اسدالله رشیدیان و فتح الله فرود ضمن هماهنگی با دربار شاه در سازماندهی و اجرای این عملیات، نقش بسزایی داشته اند. علی امینی نخست وزیر وقت که مدعی بود فقط پس از حمله کماندوها به دانشگاه و فجایع اجرا شده از جریان حادثه مطلع شده است، هرگونه دخالت دولتش را در این واقعه تکذیب کرد و عناصر فئودال و جبهه ملی را عامل این حادثه دانست و 15 تن از رهبران جبهه ملی و اسدالله رشیدیان و فتح الله فرود را که در آن واقعه دخیل می دانست، بازداشت کرد.

کمی بعد سپهبد تیمور بختیار رئیس ساواک نیز از کشور تبعید شد. در پیامد این حادثه، چنان که دلخواه شاه و دربار بود، امینی تضعیف شد و بهانه ای به دست شاه داد تا آمریکاییان را به برکناری مهره موردنظرشان از سِمت نخست وزیری متقاعد سازد.

اردیبهشت خونین در دانشگاه آذرآبادگان

بر اساس اسناد ساواک تبریز، ساعت 12 و 30 دقیقه روز 18 / 2 / 1357 دانشجویان دانشگاه مذکور پس از خروج از کلاس های درس در محوطه دانشگاه اجتماع نموده و به مناسبت چهلمین روز کشته شدگان یزد، اهواز و جهرم مبادرت به دادن شعارهای مضره و آتش زدن سه دستگاه خودرو دانشگاه می نمایند که در نتیجه گارد دانشگاه با استفاده از گاز اشک آور اقدام به متفرق نمودن دانشجویان نموده. در این درگیری تعدادی از مامورین و دانشجویان به وسیله باتون و سنگ مجروح و یکی از دانشجویان مورد اصابت گلوله واقع می­گردد که در بیمارستان ششم بهمن تبریز فوت می­کند. همچنین یکی دیگر از دانشجویان به علت ضربه مغزی مجروح و در بیمارستان مزبور بستری ولی حال وی نیز وخیم است.

حدود یک ساعت پس از خاتمه درگیری، استاندار آذربایجان شرقی به همراه دکتر مرتضوی رئیس دانشگاه تبریز برای بررسی قضیه از دانشگاه بازدید کردند. پس از بازدید استاندار از دانشگاه گزارشی به نخست وزیر ارسال شد که در آن علت بروز فاجعه اقدام بی رویه و خشونت گارد دانشگاه و با سلاح وارد شدن گارد به محوطه و بالاخره تیراندازی بدون اجازه و تعقیب دانشجویان حتی در داخل ساختمان ها عنوان شده است.

متعاقب جنایات خونین رژیم در این ماه روزنامه دیلی تلگراف نوشت: شاه، در برخورد با وخیم ترین اغتشاشات داخلی بیست سال گذشته در ایران، ناچار شد سیاست آزادی های جدید خود را که دو ماه پیش به اصرار کارتر اتخاذ نموده بود کنار نهد.

کشتار رژیم شاه در 13 آبان 57

رژیم پهلوی در ادامه جنایات خود، در 13 آبان 1357 در حوالی دانشگاه تهران خشن ترین حادثه پس از 17 شهریور را رقم زد که در پی آن تعدادی شهید و زخمی شدند. در اوایل آبان رژیم پهلوی دانشگاه تهران را تحت کنترل خود درآورد به طوری که روز پنجشنبه 4 آبان، این دانشگاه توسط نیروهای حکومت نظامی بسته شد و از ورود دانشجویان جلوگیری به عمل آمد. هفتم آبان نیروهای ارتش در اطراف دانشگاه تهران مستقر شدند و از حضور دانشجویان در دانشگاه جلوگیری کردند.

روز شنبه 13 آبان گروه های دانش آموزی با تعطیل مدارس به سوی دانشگاه تهران حرکت کردند. هر لحظه بر تعداد تجمع نمایندگان افزوده می شد. نیروهای نظامی از ساعت 11 صبح محاصره دانشگاه را آغاز کردند. حدود ساعت 12 ظهر نیروهای ارتش جلوی در جنوبی دانشگاه مستقر شدند و شلیک نارنجک گاز اشک آور را به داخل دانشگاه آغاز کردند. تظاهرنمایندگان با برافروختن آتش به خنثی سازی گازها پرداختند که ناگهان نیروهای نظامی نوک اسلحه های اتوماتیک خود را از میله ها به سوی تجمع نمایندگان گرفتند و بر روی آنها آتش گگرددند.

خبرگزاری ها بعد از خاتمه 6 ساعت اعتراض خونین، تعداد شهدا را 10 نفر و دانشجویان 65 نفر اعلام کردند. کم کم تظاهرات به بیرون از دانشگاه کشیده شد و سراسر تهران به میدان جنگ تبدیل شد؛ به صورتی که 30 نقطه تهران به آتش کشیده شد.

خشم مردم از پخش فیلم کشتار 13 آبان

تلویزیون ملی ایران بدون هیچ سانسوری برای اولین بار در شب ، فیلم تظاهرات و کشتار دانش آموزان و دانشجویان را به نمایش گذاشت . مدیرعامل تلویزیون ناصرالدین شاه حسینی مجبور به استعفا شد؛ ولی انتشار تصاویر خونین از تلویزیون موجی از خشم و نفرت را در سرتاسر ایران به وجود آورد. بسکمک از خانواده های طبقه مرفه که صاحب تلویزیون بودند، نسبت به رژیم به خشم آمدند و از حالت تردید خارج و به مردم پیوستند.

دانش آموزان پایتخت در 15 بهمن همان سال با صدور بیانیه ای جنایت 13 آبان را روز دانش آموز نامیدند و این گونه 13 آبان در تاریخ ایران جاودانه و الهام بخش شد. هر چند این آخرین جنایت رژیم پهلوی علیه مردم ایران نبود، اما بعد از آن رخداد، دانشجویان به همراه دیگر اقشار جامعه با حضور در میدان مبارزه، بساط رژیم شاهنشاهی را در هم پیچیدند.

انتهای پیام/