همه چیز درباره هوای تازه شاملو - هولی

از پروفایل ما وبلاگ بخار دیدن نمایید.

احمد شاملو (1379-1304) شاعر نوگرای معاصر ایران است که بیشتر به دلیل عاشقانه های شاملو و اشعار کوتاه شاملو معروفیت دارد. او که به الف. بامداد یا الف. صبح تخلص می کرد شاعر، نویسنده (از جمله کتاب بچگانه خروس زری پیرهن پری)، روزنامه نگار، پژوهشگر، مترجم (از جمله ترجمه شازده کوچولو اگزوپری)، فرهنگ نویس و از دبیران کانون نویسندگان ایران پیش و پس از انقلاب 1357 بود. مجموعه کتاب کوچه بزرگ ترین اثر پژوهشی شاملو در باب فرهنگ عامه مردم ایران است. در مطلبی که پیش رو دارید، مجموعه شعر هوای تازه شاملو بررسی شده است. هوای تازه کتابی قابل توجه بوده که تأثیر بسیاری بر تحول شعر معاصر داشت؛ با خبرنگاران همراه باشید تا دلیل این اهمیت و تأثیر را بدانید.

آنچه باید درباره هوای تازه بدانید

برخی افراد شعری نو یا شعری سپید از احمد شاملو که نام آن هوای تازه باشد را جستجو می کنند اما شاملو اصلاً شعری با نام هوای تازه ندارد! بلکه هوای تازه عنوان مجموعه شعری است که در سال 1336 شمسی منتشر شد. شعر های این دفتر از سال 1326 تا سال 1335 سروده شده اند.

هوای تازه مجموعه ای از بهترین اشعار احمد شاملو است و از میان تألیفات شاملو اهمیتی بیشتر از باقی آثار وی دارد که نخستین دلیل آن در سبک متفاوت اشعار، آغازی در شعر نو و در حقیقت پایه گذاری قالب شعر سپید است. تفاوت عمده آثار شاملو در هوای تازه با نمونه های قبلی شعر نو در فرم شعر بود. در این سبک عموماً وزن عروضی رعایت نشده ولی آهنگ و موسیقی نمود دارد.

منتقدان معترف هستند شعر سپید یا شعر آزاد که گونه ای بسیار مهم از شعر نو فارسی بخصوص در چند دهه اخیر است، با مجموعه هوای تازه ظهور کرد و احمد شاملو پس از انتشار هوای تازه، با تمام وجود خود را وقف این قالب نمود، از شعر سپید دفاع کرد و در این میان عده زیادی به هواداری او برخاستند و از سوی دیگر مخالفان سرسختی پیدا کرد.

هوای تازه را علاوه بر ایجاد جهش در سبک، از لحاظ محتوای اشعار نیز درخور توجه می دانند. به نظر برخی صاحب نظران هوای تازه، هم کتاب شعر است و هم سطر سطر آن به گونه ای روشن تاریخ سرزمینی را در خود نهفته دارد و از سال هایی روایت می کند که: سال باد/ سال اشک/ سال درد/ سالی که غرور گدایی کرد، توصیفی است که همچون آینه و حقیقت آن روزگاران را برمی تاباند.

برآیند همه سخنان فوق این است که هوای تازه علاوه بر آنکه در شکوفایی ادبی شعر معاصر ایران اثری تأثیرگذار است، در کارنامه ادبی شاملو هم عنوان غنی ترین اثر شاملو را دارد.

پیشینه نشر هوای تازه

برخی از چاپ های مختلف هوای تازه به شرح زیر است:

نخستین چاپ: تهران، انتشارات نیل، 1336، 221 ص. / چاپ دیگر: تهران، نیل، 1343، 255 ص. / چاپ پنجم: 1355 / چاپ دیگر: تهران، نیل، 1363، 358 ص. / چاپ دیگر: تهران، نگاه زمانه، 1372، 347 ص. / چاپ نهم: نگاه، 1379، 303 ص. / چاپ دیگر: تهران، نگاه، 1382، 343 ص. / چاپ چهاردهم: تهران، نگاه، 1390 / چاپ پانزدهم: مؤسسه انتشارات نگاه، 1393، 344 ص، 17000 تومان.

فهرست شعرهای موجود در کتاب هوای تازه

1

بهارِ خاموش

بازگشت

رانده

بیمار

شعرِ گم شده

رنجِ دیگر

دیدارِ واپسین

شعرِ ناتمام

2

سفر

گُل کو

صبرِ تلخ

مه

از زخمِ قلبِ آبایى

بادها

غبار

انتظار

تردید

احساس

خفاشِ شب

مرگِ نازلى

نمى رقصانم ات چون دودى آبى رنگ...

ساعتِ اعدام

شعرى که زنده گى ست

3

طرح

در رزمِ زنده گى

مردِ مجسمه

لعنت

دیوارها

کبود

مرغِ باران

بودن

4

شبانه

شبانه

شبانه

شبانه

شبانه

شبانه

شبانه

5

راز

بارون

پریا

سرگذشت

6

افقِ روشن

نگاه کن

عشقِ عمومى

به تو سلام مى کنم...

تو را دوست مى دارم

دیگر تنها نیستم

سرچشمه

بهارِ دیگر

به تو بگویم

بدرود

7

از عموهایت

حریقِ سرد

شعرِ ناتمام

پیوند

براى شما که عشقِتان زنده گى ست

8

سمفونىِ تاریک

آوازِ شبانه براى کوچه ها

با سماجتِ یک الماس...

رُکسانا

غزلِ آخرین انزوا

غزلِ بزرگ

حرفِ آخر

چشمانِ تاریک

سرودِ مردى که تنها به راه مى رود

از مرزِ انزوا

تنها...

پُشتِ دیوار

یادداشت ها و شرحات

تعدادی از زیباترین اشعار هوای تازه

بهار خاموش

بر آن فانوس که ش دستی نیفروخت

بر آن دوکی که بر رَف بی صدا ماند

بر آن آیینه زنگار بسته

بر آن گهواره که ش دستی نجنباند

بر آن حلقه که کس بر در نکوبید

بر آن در که ش کسی نگشود دیگر

بر آن پله که بر جا مانده خاموش

کس اش ننهاده دیری پای بر سر

بهارِ منتظر بی مصرف افتاد!

به هر بامی درنگی کرد و بگذشت

به هر کویی صدایی کرد و اِستاد

ولی نامد جواب از قریه، نز دشت.

نه دود از کومه یی برخاست در ده

نه چوپانی به صحرا دَم به نی داد

نه گُل رویید، نه زنبور پر زد

نه مرغِ کدخدا برداشت فریاد.

□

به صد امید آمد، رفت نومید

بهار آری بر او نگشود کس در.

درین ویران به رویش کس نخندید

کس اش تاجی ز گُل ننهاد بر سر.

کسی از کومه سر بیرون نیاورد

نه مرغ از لانه، نه دود از اجاقی.

هوا با ضربه های دف نجنبید

گُلی خودروی برنامد ز باغی.

نه آدم ها، نه گاوآهن، نه اسبان

نه زن، نه بچه… ده خاموش، خاموش.

نه کبک انجیر می خوانَد به دره

نه بر پسته شکوفه می زند جوش.

به هیچ ارابه یی اسبی نبستند

سرودِ پُتکِ آهنگر نیامد

کسی خیشی نبُرد از ده به مزرع

سگِ گله به عوعو در نیامد.

کسی پیدا نشد غمناک و شاد

که پا بر جاده خلوت گذارد

کسی پیدا نشد در مقدمِ سال

که شادان یا غمین آهی بر آرد.

غروبِ روزِ اول لیک، تنها

درین خلوتگهِ غوکانِ مفلوک

به یادِ آن حکایت ها که رفته ست

ز عمقِ برکه یک دَم ناله زد غوک…

□

بهار آمد، نبود اما حیاتی

درین ویران سرای محنت آور

بهار آمد، دریغا از نشاطی

که شمع افروزد و بگشایدش در!

1328

~~~~~~~~✦✦✦~~~~~~~~

رانده

دست بردار ازین هیکلِ غم

که ز ویرانیِ خویش است آباد.

دست بردار که تاریکم و سرد

چون فرومرده چراغ از دَمِ باد.

دست بردار، ز تو در عجبم

به دَرِ بسته چه می کوبی سر.

نیست، می دانی، در خانه کسی

سر فرومی کوبی باز به در.

زنده، این گونه به غم

خفته ام در تابوت.

حرف ها دارم در دل

می گزم لب به سکوت.

دست بردار که گر خاموشم

با لبم هر نفسی فریاد است.

به نظر هر شب و روزم سالی ست

گرچه خود عمر به چشمم باد است.

□

رانده اَندَم همه از درگهِ خویش.

پای پُرآبله، لب پُرافسوس

می کشم پای بر این جاده پرت

می زنم گام بر این راهِ عبوس.

پای پُرآبله دل پُراندوه

از رهی می گذرم سر در خویش

می خزد هیکلِ من از دنبال

می دود سایه من پیشاپیش.

□

می روم با رهِ خود

سر فرو، چهره به هم.

با کس ام کاری نیست

سد چه بندی به رهم؟

دست بردار! چه سود آید بار

از چراغی که نه گرماش و نه نور؟

چه امید از دلِ تاریکِ کسی

که نهادندش سر زنده به گور؟

می روم یکه به راهی مطرود

که فرو رفته به آفاقِ سیاه.

دست بردار ازین عابرِ مست

یک طرف شو، منشین بر سرِ راه!

1330

~~~~~~~~✦✦✦~~~~~~~~

شعر گمشده

تا آخرین خبرنگاران شب بگذرد مرا

بی خوف و بی خیال بر این بُرجِ خوف و خشم،

بیدار می نشینم در سردچالِ خویش

شب تا سپیده خواب نمی جنبدم به چشم،

شب در کمینِ شعری گُمنام و ناسرود

چون جغد می نشینم در زیجِ رنجِ کور

می جویمش به کنگره ابرِ شب نورد

می جویمش به سوسوی تک اخترانِ دور.

در خون و در خبرنگاران و در باد، روز و شب

دنبالِ شعرِ گم شده خود دویده ام

بر هر کلوخ پاره این راهِ پیچ پیچ

نقشی ز شعرِ گم شده خود کشیده ام.

□

تا دوردستِ منظره، دشت است و باد و باد

من بادْگردِ دشتم و از دشت رانده ام

تا دوردستِ منظره، کوه است و برف و برف

من برف کاوِ کوهم و از کوه مانده ام.

اکنون درین مغاکِ غم اندود، شب به شب

تابوت های خالی در خاک می کنم.

موجی شکسته می رسد از دور و من عبوس

با پنجه های درد بر او دست می زنم.

□

تا صبح زیرِ پنجره کورِ آهنین

بیدار می نشینم و می کاوم آسمان

در راه های گم شده، لب های بی سرود

ای شعرِ ناسروده! کجا گیرمت نشان؟

1333 زندانِ قصر

~~~~~~~~✦✦✦~~~~~~~~

افق روشن

برای کامیار شاپور

روزی ما دوباره کبوترهایمان را پیدا خواهیم کرد

و مهربانی دستِ زیبایی را خواهد گرفت.

□

روزی که کمترین سرود

بوسه است

و هر انسان

برای هر انسان

برادری ست.

روزی که دیگر درهای خانه شان را نمی بندند

قفل

افسانه یی ست

و قلب

برای زندگی بس است.

روزی که معنای هر سخن دوست داشتن است

تا تو به خاطرِ آخرین حرف دنبالِ سخن نگردی.

روزی که آهنگِ هر حرف، زندگی ست

تا من به خاطرِ آخرین شعر رنجِ جُست وجوی قافیه نبرم.

روزی که هر لب ترانه یی ست

تا کمترین سرود، بوسه باشد.

روزی که تو بیایی، برای همیشه بیایی

و مهربانی با زیبایی یکسان شود.

روزی که ما دوباره برای کبوترهایمان دانه بریزیم…

□

و من آن روز را انتظار می کشم

حتا روزی

که دیگر

نباشم.

1334/4/5

~~~~~~~~✦✦✦~~~~~~~~

تو را دوست می دارم

طرفِ ما شب نیست

صدا با سکوت آشتی نمی کند

کلمات انتظار می کشند

من با تو تنها نیستم، هیچ کس با هیچ کس تنها نیست

شب از خبرنگاران ها تنهاتر است…

□

طرفِ ما شب نیست

چخماق ها کنارِ فتیله بی طاقتند

خشمِ کوچه در مُشتِ توست

در لبانِ تو، شعرِ روشن صیقل می خورد

من تو را دوست می دارم، و شب از ظلمتِ خود وحشت می کند.

1334

~~~~~~~~✦✦✦~~~~~~~~

سرچشمه

در تاریکی چشمانت را جُستم

در تاریکی چشم هایت را یافتم

و شبم پُرخبرنگاران شد.

□

تو را صدا کردم

در تاریک ترینِ شب ها دلم صدایت کرد

و تو با طنینِ صدایم به سویِ من آمدی.

با دست هایت برایِ دست هایم آواز خواندی

برای چشم هایم با چشم هایت

برای لب هایم با لب هایت

با تنت برای تنم آواز خواندی.

من با چشم ها و لب هایت

اُنس گرفتم

با تنت انس گرفتم،

چیزی در من فروکش کرد

چیزی در من شکفت

من دوباره در گهواره کودکیِ خویش به خواب رفتم

و لبخندِ آن زمانی ام را

بازیافتم.

□

در من شک لانه کرده بود.

دست های تو چون چشمه یی به سوی من جاری شد

و من تازه شدم من یقین کردم

یقین را چون عروسکی در آغوش گرفتم

و در گهواره سال های نخستین به خواب رفتم؛

در دامانت که گهواره رؤیاهایم بود.

و لبخندِ آن زمانی، به لب هایم برگشت.

با تنت برای تن ام لالا گفتی.

چشم های تو با من بود

و من چشم هایم را بستم

چرا که دست های تو اطمینان بخش بود

□

بدی، تاریکی ست

شب ها جنایت کارند

ای دلاویزِ من ای یقین! من با بدی قهرم

و تو را به سانِ روزی بزرگ آواز می خوانم.

□

صدایت می زنم گوش بده قلبم صدایت می زند.

شب گِرداگِردَم حصار کشیده است

و من به تو نگاه می کنم،

از پنجره های دلم به خبرنگاران هایت نگاه می کنم

چرا که هر خبرنگاران آفتابی ست

من آفتاب را باور دارم

من دریا را باور دارم

و چشم های تو سرچشمه دریاهاست

انسان سرچشمه دریاهاست.

1334

در سرانجام امیدواریم اطلاعاتی که درباره هوای تازه خواندید، برای شما مفید بوده باشد و از خواندن منتخب اشعار این دفتر شعری لذت برده باشید. دیدگاه های خود راجع به اشعار شاملو و شعر سپید را از طریق ارسال نظر با ما و دیگر مخاطبان خبرنگاران درمیان بگذارید.

منبع: setare.com