دستبرد تازه در کتاب های درسی؛ شعر ملک الشعرای بهار تحریف شد

به گزارش هولی، قطار تغییرات کتاب های درسی این بار در ایستگاه دماوندیه ایستاده است؛ تغییر کلمه ای که گفته می گردد فکر دانش آموز را با وقایع صدسال گذشته مملکتش مرتبط می سازد موجب شده تا این اقدام تحریف و اجحافی در حق شعر و هنر شعری ملک الشعرا بهار خوانده گردد.

دستبرد تازه در کتاب های درسی؛ شعر ملک الشعرای بهار تحریف شد

به گزارش ایسنا، به نظر می رسد که جنجال بر سر تغییرات کتاب های درسی تمامی ندارد؛ در حالی پیش تر نیز از حذف شعر شاعرانی، چون نیما، اخوان و سایه، و حذف تصویر دختران از روی جلد کتاب و عکس مقبره کوروش گرفته تا تغییر داستان نادر ابراهیمی و قصه های مجید هوشنگ مرادی کرمانی و حذف نام مولانا پای کتاب های درسی را به عرصه جنجال کشاندند، که حالا باز هم دست یکی دیگر از تغییرات کتاب درسی رو شده است.

خبرنامه گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی که اساسا به ارائه اخبار درباره آموزش زبان فارسی می پردازد، به تازگی مطلبی را در مورد قصیده دماوندیه ملک الشعرا بهار مبنی بر تحریف این قصیده، با جای گذاری واژه وی به جای ری منتشر نموده که این امر موجب شد تا برای آگاهی از جزئیات بیشتر به سراغ مصاحبه با مریم دانشگر، سرپرست گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی فرهنگستان برویم.

او در این باره می گوید: مطلب منتشرشده در صفحه گروه برگرفته از مقاله کوتاهی است که در تازه ترین شماره خبرنامه داشته ایم. این مقاله را دو نفر از مدرسان زبان و ادبیات فارسی نوشته بودند و، چون مربوط به موضوع کتاب های درسی بود، برای ما فرستادند و ما آن را چاپ کردیم.

مریم دانشگر بعلاوه با بیان این که مولفان کتاب های درسی در ارائه آثار دقت کافی ندارند، بیان می نماید: حدود 30 سال است که این قصیده در کتاب های درسی به همین شکل آمده؛ یعنی اتفاق جدیدی نیست.

سرپرست گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه درخصوص شرح مولفان کتاب های درسی با اشاره به تصحیف اتفاق افتاده در قصیده بهار شرح می دهد: آن ها گفتند که در نسخه ای قصیده را به این شکل دیده اند، اما من تا کنون این نسخه را پیدا ننموده ام. شاید هم چنین نسخه ای وجود داشته باشد، اما ما تا به حال آن را پیدا ننموده ایم و باید با دقت بیشتری در پی آن گشت. اما آن چه مسلم است، این است که اصل کلمه همین ری است؛ چرا که ملک الشعرا بهار با آن یک بحث سیاسی دوران خود را مطرح می نماید و این مسئله خیلی مهم و ارزشمند است.

دانشگر می افزاید: وقتی این قصیده وارد کتاب درسی شده، علاوه بر این که محتوای ادبی آن اهمیت دارد و ارزشمند است، زیبایی خاص و جنبه میهنی نیز دارد؛ بنابراین کار شاعر از این جهت که یک بحث تاریخی را به این قصیده وارد نموده، ارزشمند است. از این رو، این قصیده از وجوه مختلف قابل آنالیز است. اما تغییر کلمه ری باعث شده تا وجه تاریخی شعر تاریک گردد و دیده نگردد که در حقیقت شاید بگردد گفت این کار اجحافی نسبت به این قصیده ارزشمند است.

این قصیده حتما باید به طور کامل در کتاب درسی می آمد و معلمان به واقعه تاریخی مربوط به آن اشاره می کردند. البته برخی از معلمانی که با ما در ارتباط هستند، می گویند که تغییر این کلمه را در کلاس شرح می دهند. اما این قصیده یا باید به صورت کامل یا حداقل به همراه شرحی به کتاب درسی می آمد.

حال با توجه به آن چه تا این جا گفته شد به بیتی از کتاب فارسی 3 (پایه دوازدهم دوره دوم متوسطه) صفحه 34 نگاهی می اندازیم. در شعر معروف دماوندیه ملک الشعرا بهار آمده است: ای مشت زمین بر آسمان شو

بر وی بنواز ضربتی چند

هر فرد آشنا با شعر - البته به جز عموم نسل جوان - می داند که این وی نیست و ری است لکن دلیل جویی این تحریف را به خواننده محترم وامی گذاریم و به تشریح پیامد های این تبدیل و دگرگونی می پردازیم.

می گویند چرا ایرانیان حافظه تاریخی ندارند. ما فکر نمی کنیم با توجه به طریقی که پیش گرفته ایم این معضل، امری مستبعد باشد. شما خود را به جای معلمی بگذارید که قصیده غرای دماوندیه را در کلاس می خواند و به بیت مذکور می رسد، سوای آن که بیت از اوج شیوایی به حضیض ابتذال تصویر کشانیده شده چیز دیگری عاید مستمعان نمی گردد. حال بیایید و این بیت را دوباره بخوانید (بهار، 1391، ص 287):

ای مشت زمین بر آسمان شو

بر ری بنواز ضربتی چند

چرا شاعر گفته است: ری! مگر شاعر با ری خصومتی داشته است؟

و این خود مهم ترین پل ارتباطی است که فکر دانش آموز را با وقایع صدسال گذشته مملکتش مرتبط می سازد و البته که شعر در کمال خود باقی می ماند.

در دیوان اشعار ملک الشعرا بهار (همان، ص 286) یادداشتی از خود شاعر درباب دماوندیه دوم (ای دیو سپید پای در بند/...) ضبط شده است که نقل آن خالی از فایده نیست:

در سال 1301 شمسی گفته شد، در این سال به تحریک بیگانگان هرج ومرج قلمی و اجتماعی و هتاکی ها در مطبوعات و آزار وطن خواستار و سستی کار دولت مرکزی بروز نموده بود - این قصیده در زیر تاثیر آن معانی در تهران گفته شد و مرکز هدف شاعر قرار گرفته است.

شاعر خود فرموده است که هدف، مرکز است. او در دیوان اشعارش جای جای با ری (تهران) سر کین دارد. هجو ها و طعن های ملک الشعرا بهار دراین باره فراوان است که با مطالعه دیوان شاعر می توان آشکارا دیدگاه او را نسبت به مرکز دریافت.

علاوه بر پیامد های ناگوار مذکور که پیرامون شناخت عقاید شاعر و قطع پیوند تاریخی دانش آموزان با کشورشان بود، با این تحریف، اجحافی نیز در حق شعر و هنر شعری ملک الشعرای ایران شده است. ابیات قبل از بیت موردبحث را دوباره بخوانیم (همان، ص 287):.

چون گشت زمین ز جور گردون/ سرد و سیه و خموش و آوند.

بنواخت ز خشم بر فلک مشت/ آن مشت تویی تو ای دماوند

تو مشت درشت روزگاری/ از گردش قرن ها پس افکند

شاعر می گوید هنگامی که زمین به دلیل جور و ستمی که گردون بر او روا داشته به خشم می آید، به او - یعنی گردون - مشتی می کوبد و آن مشت در واقع کوه دماوند است (حسن تعلیل). بعد می گوید:

ای مشت زمین بر آسمان شو

بر ری بنواز ضربتی چند

یعنی ای مشت زمین (ای دماوند)، ای مشتی که پیش از این براثر جور گردون بر آن (گردون) کوبیده شده ای، اکنون بر سر ری فرود آی. حال اگر به جای واژه ری، وی را بگذاریم محور عمودی خیال قصیده دچار مشکل می گردد. یک بار این مشت به سمت گردون روانه شده است و لزومی ندارد شاعر از دماوند بخواهد دوباره ضربتی چند بر گردون بنوازد.

منبع: فرارو
انتشار: 15 دی 1400 بروزرسانی: 15 دی 1400 گردآورنده: huli.ir شناسه مطلب: 1930

به "دستبرد تازه در کتاب های درسی؛ شعر ملک الشعرای بهار تحریف شد" امتیاز دهید

1 کاربر به "دستبرد تازه در کتاب های درسی؛ شعر ملک الشعرای بهار تحریف شد" امتیاز داده است | 5 از 5
امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "دستبرد تازه در کتاب های درسی؛ شعر ملک الشعرای بهار تحریف شد"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید