ماهِ آبیِ آسمان در 31 اکتبر - هولی

امسال در اتفاقی نادر که قرار است در شب هالووین آسمان با ماه آبی روشن گردد

امسال قرار است در ترسناک ترین شب سال (31 اکتبر) در عجیب وغریب ترین سال (2020) آسمان سرد و تیره با نور اسرار آمیز ماه آبی روشن گردد. ماه آبی و هالووین این روز ها در بیشتر شبکه های اجتماعی و هشتگ ها دیده می گردد، اما هر چه می خوانید را باور نکنید؛ حقیقت ماجرا را در ادامه بخوانید که البته به همان اندازه هیجان انگیز است.

آیا ماه واقعا آبی می گردد؟

بعضی ستاره شناسان می گویند که قرار نیست چنین اتفاقی بیافتد

اد بلومر، اختر شناس رصد خانه گرینوویچ در بریتانیا می گوید: البته که نه. اصطلاح ماه آبی هیچ ربطی به رنگ واقعی ماه ندارد بلکه به زمان مشاهده ماه کامل در طول سال مربوط است. اما این اتفاق هر چه باشد بسیار زیباست و گاهی ماه به طور اتفاقی تغییر رنگ می دهد.

این اخترشناس می گوید: اگر بخت با شما یار باشد، بسته به جایی که زندگی می کنید ممکن است ماه را با کمی ته رنگ آبی هم مشاهده کنید، گاهی اگر مقداری ذرات گرد و غبار یا دود در جو زمین باشد نور ماه به رنگ آبی وهم انگیزی درمی آید.

البته که دیدن این صحنه خیلی تماشایی است، اما ماه آبی نیست. اد اضافه می کند: بله زیباست! اما این فقط پدیده ای جوی است و ربطی به اخترشناسی ندارد، نوعی خطا و بازی نور است؛ باید اطمینان بدهم که در این ماجرا رنگ ماه هیچ تغییری نمی کند.

بعضی از شرایط جوی مثل گرد و غبار هوا باعث میگردد ماه به رنگ آبی به نظر آید

اینجاست که ماجرا کمی پیچیده می گردد. اد می گوید: حداقل سه تعریف جداگانه برای ماه آبی وجود دارد که هر کدام با دیگری تفاوت دارد؛ همه آن ها در مورد ماه کامل است، اما این تنها شباهت آن ها با یکدیگر است.

تعریف اول از ماه آبی: سومین قرص کامل ماه در فصل نجومی که چهار بار قرص کامل ماه دیده گردد. این غیر معمول است، چون به طور معمول فصل های نجومی (برحسب موقعیت زمین نسبت به خورشید) فقط سه ماه کامل دارند.

برای درک این موضوع باید فصل های هوا شناسی را آنطور که همه می شناسیم فراموش کنیم؛ بهار، تابستان، پاییز و زمستان. به جای آن باید مثل اختر شناس ها فکر کنید.

هر چرخه از اعتدالین شروع می گردد (اعتدال بهاری و اعتدال پاییزی؛ زمانی که خورشید دو بار در سال از استوای آسمانی می گذرد) و با انقلابین انتها می پذیرد (انقلاب تابستانی و انقلاب زمستانی: زمانی که خورشید دو بار در سال هنگام ظهر به بالاترین یا پایین ترین نقطه در آسمان می رسد).

تعریف دوم از ماه آبی: سیزدهمین ماه کامل در سال تقویمی است

این اتفاق هم خیلی نادر است، چون به طور معمول هر سال 12 ماه کامل دارد (یکی در هر ماه). با توجه به اینکه چرخه های ماه 29/5 روزه است این خرده ها جمع می شوند و در نتیجه حدود هر دو سال و نیم یک بار یک ماه کامل سیزدهم در سال دیده می گردد.

تعریف سوم از ماه آبی: دومین ماه کامل در یک ماه تقویمی

این همان پدیده ای است که 31 اکتبر امسال (امشب) شاهد آن خواهیم بود؛ البته این تعریف غلط است. مشهور ترین وهمه گیر ترین تعریف برای ماه آبی اشتباهی است که به حدود سال 1940 باز می گردد و به دلیل استفاده در آزمون ها و مسابقه ها و برنامه های رادیویی رواج پیدا کرده است؛ شاید، چون نسبت به دو تعریف دیگر ساده فهم تر بوده است.

اد می گوید: سرنخ ماجرا اینجاست؛ این تعریف در حدود سال 1980 به دلیل بازی اطلاعات عمومی در جهان رواج پیدا کرد و در سال های اخیر هم مثل قارچ در شبکه های اجتماعی سبز شده است و به نظر می رسد که ماندگاری آن را تثبیت کند.

آیا همه ما ماه را یک جور می بینیم؟ معین شده که همیشه اینطور نیست

این پدیده چقدر نادر است؟

این اخترشناس می گوید:خوب بستگی به این دارد که کدام تعریف از ماه آبی را در نظر بگیرید. اگر تعریفی که حالا بطور گسترده رواج پیدا کرده را در نظر بگیریم، می توان گفت هر دو یا سه سال می توان انتظار دیدن آن را داشت.

اد همچنین می گوید: اما مراقب باشید؛ در همه جای کره زمین نمی توان در هر سال همان تعداد ماه آبی دید.

این چطور امکان دارد؟

اد می گوید: چون مناطق مختلف روی کره زمین ساعت های محلی گوناگونی دارند، ماه ممکن است فقط یک بار در موقعیت ماه کامل قرار بگیرد. آنچه به راستی استثنایی است، دو ماه آبی در یک سال تقویمی است (گاهی فقط با دو ماه فاصله) همانطور که در سال 2018 رخ داد.

اگر آن را ندیدید باید تا 31 مارس سال 2037 صبر کنید تا بتوانید دوباره آن را تماشا کنید.

گفته می گردد که این سنگ های ایستاده کالانیش در اسکاتلند 5000 هزار سال قدمت داشته باشند

آیا این ترسناک ترین شب سال خواهد بود؟

اد با خنده جواب می دهد: من به عنوان اختر شناس آن را اصلا ترسناک نمی بینم، اما همیشه تماشای ماه کامل لذت بخش است.

از مغولستان تا کوه های آند در آمریکای جنوبی، ماه کامل و تغییر فصل ها همیشه الهام بخش قصه ها، افسانه ها و اسطوره ها بوده است که هالووین فقط یکی از آنهاست، البته همه آن ها باعث پیشرفت های علمی هم شده است.

شور و اشتیاق دیدن ماه و دگرگونی های آن به گذشته های دور باز می گردد؛ اد می گوید:در سراسر جهان، تقویم ها برای مردم اهمیت داشته است، استون هنج (مجموعه بنای سنگی در بریتاینا) و بنا های باستانی دیگر را ببینید. این نشان می دهد که ما چطور زمان و الگو های آسمان را دنبال کرده ایم و چگونه جهان اطراف مان را درک کرده ایم.

اد ادامه می دهد وقتی قصه می گوییم، بسیاری از دانش های پیچیده را در دسترس مردم قرار می دهیم و برای اخترشناسان فرصت خیلی خوبی است تا با عموم مردم ارتباط برقرار کنند، مردم علاقه نشان می دهند و من هم در مورد ماه حرف می زنم.

پس، 31 اکتبر، هر جا هستید، فراموش نکنید آسمان را نگاه کنید و از این تماشا لذت ببرید.